Ustawa o ochronie dziecka w Turcji (nr 5395): Fundamenty systemu wsparcia i wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich
- Joanna Kuruçaylıoğlu
- 22 mar
- 4 minut(y) czytania
Wprowadzenie
Turecka Ustawa nr 5395 o ochronie dziecka (Çocuk Koruma Kanunu), przyjęta przez Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji 3 lipca 2005 roku, to jeden z kluczowych aktów prawnych z zakresu prawa rodzinnego i karnego, którego celem jest kompleksowa ochrona prawna, społeczna i edukacyjna dzieci. Stanowi ona odpowiedź na potrzebę stworzenia nowoczesnych, humanistycznych rozwiązań prawnych, zgodnych z międzynarodowymi standardami praw człowieka, w tym Konwencją o prawach dziecka ONZ, którą Turcja ratyfikowała w 1995 roku.
Ustawa została uchwalona w odpowiedzi na rosnące wyzwania społeczne związane z marginalizacją dzieci, zjawiskiem bezdomności, przemocą domową, a także coraz częstszym udziałem nieletnich w działaniach przestępczych. Ustawodawca dostrzegł potrzebę stworzenia systemu, który nie tylko karze, ale przede wszystkim zapobiega i resocjalizuje.
Dziecko w centrum systemu – zasada najlepszego interesu
Jednym z najważniejszych założeń ustawy jest zasada najlepszego interesu dziecka (çocuğun üstün yararı ilkesi), która stanowi nadrzędny kierunek interpretacji wszelkich przepisów dotyczących nieletnich. Oznacza to, że wszystkie działania podejmowane przez sądy, prokuraturę, instytucje edukacyjne, placówki socjalne czy służbę zdrowia powinny mieć na celu przede wszystkim dobro dziecka, a nie interes państwa, rodziny czy społeczeństwa.
Ustawa stawia dziecko nie tylko jako przedmiot ochrony, ale jako podmiot praw, który posiada prawo do życia w bezpiecznym środowisku, do rozwoju, edukacji, zdrowia oraz do bycia wysłuchanym.
Ochrona przed wykluczeniem i postępowanie wobec dzieci w konflikcie z prawem
Ustawa nr 5395 obejmuje dwie zasadnicze kategorie:
Dzieci zagrożone wykluczeniem społecznym – czyli te, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej, wymagają opieki i wsparcia, np. z powodu przemocy, zaniedbania, ubóstwa, braku opiekunów czy uzależnień w rodzinie. Wobec takich dzieci sąd może orzec różnego rodzaju środki ochronne, mające na celu poprawę ich sytuacji życiowej.
Dzieci w konflikcie z prawem – czyli nieletni, którzy dopuścili się czynu zabronionego. W ich przypadku ustawa przewiduje szczególny tryb postępowania – odrębny od procedury karnej dorosłych – uwzględniający rozwój emocjonalny i psychiczny dziecka, z naciskiem na resocjalizację, a nie represję.
Alternatywa wobec klasycznych sankcji karnych
W duchu nowoczesnej polityki karnej wobec nieletnich, ustawa wyraźnie odchodzi od klasycznego, represyjnego modelu wymiaru sprawiedliwości. Zamiast więzienia i kar izolacyjnych, nacisk położony jest na środki wychowawcze, edukacyjne, zdrowotne i opiekuńcze. Przykładowe środki to:
objęcie nadzorem kuratora (sosyal hizmet görevlisi),
obowiązek uczęszczania na zajęcia edukacyjne,
skierowanie na terapię psychologiczną lub leczenie uzależnień,
umieszczenie w specjalistycznym ośrodku opieki.
Sędziowie i prokuratorzy mają do dyspozycji szeroki wachlarz narzędzi, pozwalających im elastycznie reagować na sytuację dziecka – przy czym kluczowe znaczenie ma indywidualna diagnoza jego potrzeb i możliwości.
System oparty na współpracy
Ustawa wprowadza nowoczesny model działania, oparty na współpracy międzyinstytucjonalnej – sądy rodzinne, prokuratura, szkoły, organizacje pozarządowe, ośrodki pomocy społecznej oraz służba zdrowia muszą działać razem, by zapewnić dziecku kompleksową pomoc. Dzięki temu, ustawa nr 5395 nie tylko chroni dzieci, ale też mobilizuje całe społeczeństwo do aktywnej troski o ich przyszłość.
I. Kluczowe definicje
Ustawa w art. 3 definiuje kilka podstawowych pojęć:
Dziecko – każda osoba, która nie ukończyła 18. roku życia.
Dziecko wymagające ochrony – dziecko, którego bezpieczeństwo fizyczne lub psychiczne jest zagrożone (np. z powodu przemocy w rodzinie, zaniedbania, wykorzystywania).
Dziecko w konflikcie z prawem – dziecko podejrzane lub oskarżone o popełnienie czynu karalnego.
Środki ochronne – działania mające na celu zapobieganie krzywdzeniu dzieci lub ich reintegrację społeczną.
II. Środki ochronne i prewencyjne (Art. 5)
Ustawa przewiduje pięć rodzajów środków ochronnych, które mogą zostać zastosowane przez sąd rodzinny:
Środek edukacyjny – obowiązek uczestnictwa w programach edukacyjnych, szkolnych lub kursach.
Środek zdrowotny – skierowanie dziecka do leczenia psychicznego lub fizycznego.
Środek socjalny – wsparcie socjalne, w tym interwencje opieki społecznej.
Środek dotyczący opieki – umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczej.
Środek dotyczący pracy – pomoc w zdobyciu umiejętności zawodowych.
III. Postępowanie wobec dzieci w konflikcie z prawem
Ustawa szczegółowo reguluje sposób traktowania nieletnich sprawców przestępstw. Kluczowe zasady to:
Dziecko nie może być sądzone jak dorosły.
W postępowaniu należy uwzględniać jego wiek, dojrzałość oraz okoliczności osobiste.
Stosuje się zasadę resocjalizacji zamiast kary represyjnej.
Dziecko może zostać objęte nadzorem kuratorskim, skierowane na terapię lub umieszczone w placówce opiekuńczej.
IV. Sąd ds. dzieci (Çocuk Mahkemesi)
Utworzenie wyspecjalizowanych sądów dla dzieci to jeden z filarów ustawy. Sędziowie i prokuratorzy działający w tych sądach są specjalnie przeszkoleni do pracy z nieletnimi. Sądy dziecięce rozpoznają:
sprawy karne przeciwko dzieciom,
wnioski o zastosowanie środków ochronnych,
sprawy dotyczące zaniedbań ze strony opiekunów.
Comments